Ślady ryby dwudysznej odkryte koło Krzyżtoporu starsze o 10 mln lat od śladów tetrapoda z Zachełmia!

Zespół polskich naukowców z Państwowego Instututu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego (Piotr Szrek, Katarzyna Grygorczyk, Sylwester Salwa, Patrycja Dworczak) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (Alfred Uchman) dokonał odkrycia, które na nowo pisze historię ewolucji. Badacze zidentyfikowali najstarsze na świecie ślady poruszania się kręgowców po lądzie. Unikalne skamieniałości, liczące ponad 400 milionów lat dowodzą, że pierwsze próby wyjścia z wody na ląd podjęły ryby dwudyszne - i to około 10 milionów lat wcześniej niż słynny tetrapod z Zachełmia!

Rekonstrukcja wybrzeża morskiego sprzed 400 mln lat (rys. J. Zalewski)

Odkrycie ro opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Scientific Reports, rzuca zupełnie nowe światło na kluczowy moment życia - inwazję kręgowców na ląd. Odkryte ślady pozostawiły ryby dwudyszne a odkryte ślady nie są jedynie odciskami płetw. To złożony zapis ruchu, dokumentujący wleczenie ciała, odciski tułowia, ogona, a nawet pyska, którym zwierzę "kotwiczyło się" w podłożu, by podciągnąć resztę ciała. 

Fot. Piotr Szrek

Perfekcyjny stan zachowania skamieniałości sprzed 400 milionów lat był możliwy dzięki warstwie pyłu wulkanicznego (tufitu), która niemal natychmiast przykryła ślady, chroniąc je przed zniszczeniem. CO ciekawe, pierwsze tego typu znaleziska zostały odkryte w murach pobliskiego zamku Krzyżtopór, co zapoczątkowało wieloletnia badania w tym rejonie, Dziś powierzchnie ze śladami można oglądać w starych kamieniołomach niedaleko wsi Ujazd.

Nowe skamieniałości zostały odkryte podczas wykopalisk w 2021 roku w Górach Świętokrzyskich. Od 410 do 393 milionów lat temu góry te stanowiły połączenie lądu i morza, być może była to plaża lub linia brzegowa. W skałach, które zawierają starożytny piaskowiec z tego dawnego środowiska morskiego, naukowcy znaleźli ponad 240 skamieniałych wgłębień, bruzd i rowków, które, jak podejrzewają, powstały wskutek pełzania starożytnych ryb.

Lokalizacja badanych wychodni w Ujeździe i Kopcu. A. Mapa lokalizacji na szkicu geologicznym Gór Świętokrzyskich (HCM), w środkowej Polsce. B. Badany profil w Ujeździe z zaznaczonymi poziomami występowania skamieniałości śladowych. C. Zdjęcie części poziomu ze śladami. D. Porównanie rekonstrukcji 3D pyska ryby ze skamieniałością śladową w widoku z boku (źródło: nature.com).

Ryby dwudyszne są blisko spokrewnione z najwcześniejszym przodkiem wszystkich czworonożnych zwierząt lądowych, zwanych czworonogami. Oprócz posiadania płuc, którymi oddychają powietrzem, mają także płetwy w pobliżu miejsc, w których u lądowych kręgowców rozwinęłyby się później kończyny- mówi Piotr Szrek, paleontolog z Państwowego Instytutu Geologicznego i główny autor badania.

Kamieniołom w Kopcu (Fot. P. Szrek)

W przyszłych badaniach Piotr Szrek planuje dokładniej zbadać obszar wokół skamieniałych odcisków, aby lepiej zrozumieć środowisko, w którym powstały. Istnieją skamieniałe rośliny i inne szczątki, które jeszcze nie zostały zbadane, a wszystkie mogą pomóc w identyfikacji ich twórcy i lepszym określeniu, czy patrzymy na prawdziwe ryby poza wodą.

Źródło tekstu i zdjęć:
1. science.org
2. pgi.gov.pl